Telewizja stała się codziennością dzieci, a co za tym idzie bajki oglądane przez dzieci pełnią w ich życiu kilka roli, które wpływają na ich rozwój moralny, zachowanie oraz postrzeganie innych osób oraz ich czynów. Każdy opiekun powinien więc zastanowić się, które z nich przekazują pozytywne treści.

Nasze dzieci każdego dnia wymagają i potrzebują naszej uwagi, opieki i zaangażowania. Jednak bardzo często, przez zmęczenie, przepracowanie i często również brak chęci, pozwalamy by życiem dzieci zawładnęły media, w tym w największej mierze telewizja. Dziecięca ciekawość świata, masa pytań i bezkresna aktywność może wykończyć nawet najbardziej odpornych rodziców, dlatego też wielu z nich w chwilach słabości sięga po pilot bądź telefon i ze słowami „obejrzyj sobie coś przez chwilkę” zajmuje dziecko bajkami. Wdrażając się coraz bardziej w tę tematykę można wywnioskować, że na szczęście nie każda bajka jest „złem wcielonym”, a niektóre mogą nawet dzieci wiele nauczyć, jednak należy pamiętać o odpowiednim umiarze. Które bajki są więc warte uwagi?

W toku przeprowadzonych przeze mnie badań w trakcie pisania pracy dyplomowej zapoznałam się z wieloma nowymi dla mnie bajkowymi tytułami oraz zapoznałam się z bajkami najczęściej oglądanymi przez dzieci w wieku 5-9 lat. Zapoznając się z bajkami i dokonywaniem ich analizy, skupiłam się na odnalezieniu w nich istotnych w życiu każdego człowieka wartości. Za takie właśnie wartości przyjęłam wymienione przez autorki książki „Z dzieckiem w świat wartości”, Elżbietę Olszewską oraz Irenę Koźmińską dwanaście wartości moralnych, tj:
1) Szacunek
2) Uczciwość
3) Odpowiedzialność
4) Odwaga
5) Samodyscyplina
6) Pokojowość
7) Sprawiedliwość
8) Szczęście, optymizm, humor
9) Przyjaźń i miłość
10) Solidarność
11) Piękno
12) Mądrość.

Czym jest wartość?

Po zapoznaniu się z tytułami bajek skupiłam się na tych, które były najczęściej wymieniane, a następnie obejrzałam je bądź poszczególne odcinki z serii. Najczęściej wymieniane tytuły:
• Psi Patrol,
• Transformers: Rescue Bots,
• My little pony,
• iCarly,
• Niebezpieczny Henryk,
• Kraina lodu,
• Niech żyje król Julian,
• Młodzi Tytani: Akcja!,
• Supa Strikars.

Wielu osobom, tytuły te na pewno wydają się obecne lub wręcz przeciwnie, ponieważ są ciągłym tematem rozmów z ich dzieckiem. Poniżej, po krótce scharakteryzuje poszczególne tytuły dla osób, którym są one obce. Osobom, które je znają naświetle, jakie wartości można w nich odnaleźć.

Psi Patrol – o tej bajce słyszało już niemal każde dziecko. Drużyna odważnych psiaków, pod opieką dzielnego Rydera ratuje przyjaciół z różnych opresji każdego dnia. Każde oglądające te bajkę dziecko utożsamia się z przynajmniej jednym z bohaterskich postaci tej jakże popularnej bajki. Czy to dobrze? Oczywiście! Przekazywane w tej bajce wartości, tj. przyjaźń, wiara, spokój, odwaga, mądrość, są bardzo istotne w rozwoju każdego człowieka. Każdy z nas czasem potrzebuje bohatera, który wskaże mu, co jest dobre, a co nie. Psiaki, występujące w tej propozycji bajkowej robią to bezbłędnie. Należy jednak uważać na czas spędzany przez dziecko nad bajkami, nie ważne jak wartościowa jest bajka, nic w nadmiarze nam nie służy.

Kolejną najchętniej oglądaną przez badane dzieci bajką była Transformers: Rescue Bots. Ta propozycja fabułą bardzo przypomina wcześniej opisywany Psi Patrol. Tutaj zamiast psów występuje bohaterska grupa – Robotów, ratujących resztę bohaterów z opresji. Wartości, które udało mi się wyłuskać podczas oglądania podanego programu to, odwaga, sprawiedliwość, odpowiedzialność, prawda, przyjaźń, rodzina.

Następny tytuł, cieszący się popularnością już od 2010 roku to, My Little Pony. Bajka cieszy się sympatią głównie dziewczęcej grupy widzów, ale jednak zdarzają się wyjątki. Ten program opowiada losy kolorowych kucyków mieszkających w magicznej krainie Equestrii. Bajka poprzez każdą z postaci ukazuję pewne zachowania oraz wartości. Opowiada losy sześciu kucyków, ale najważniejszą role odgrywa jednorożec Twilight Sparkle. Każdy odcinek opowiada inne, ciekawe i inspirujące przygody, co sprawia, że dzieci tak chętnie ją oglądają i nie nudzą się przy tym. Bajka uczy życzliwości do drugiej osoby oraz tego jak ważna w życiu jest przyjaźń. Główni bohaterowie pokazują widzom, jak być szczerym i lojalnym wobec innych ludzi. Kreskówka ukazuje, czym tak naprawdę warto kierować się w życiu. Bajka pomimo tego, że przekazuje prawdy i wartości życiowe, to jednak robi to w taki sposób, aby każde dziecko mogło je zrozumieć. Dzieci razem z kucykami mogą dorastać, przechodzić przemiany i rozwijać się.

Kolejnym tytułem wartym wspomnienia, ale niestety nie uwagi dzieci, jest serial komediowy iCarly. Wymieniany był już przez dzieci 5-letnie, a należy podkreślić, że dedykowany jest dla widzów od 12 roku życia. Serial przekazuje wiele wartości, lecz również pokazuje rzeczy, które zmieniają poglądy na niektóre sprawy. Główną wartością jest tutaj przyjaźń, ponieważ główni bohaterowie są sobie w stanie pomóc w każdej sytuacji, nawet jeśli sami mieliby przy tym ucierpieć. Jednak wiele istotnych wątków, jak stosunek do osób dorosłych i instytucji szkolnej jest tutaj bardzo naruszony i może zmienić poglądy najmłodszych widzów, na błędne. Już w pierwszym odcinku ukazany jest brak szacunku, który widać po zachowaniu uczniów względem nauczycielki, panny Briggs. W wielu odcinkach również podważa się istotę instytucji szkolnej. Częstym obiektem żartów jest również Lewbert, portier w budynku, w którym mieszka Carly i Freddie. Twórcy serialu przedstawili go jako nudnego i nieznośnego. W programie stworzono nawet osobno numer nazwany Męczenie Lewberta. Żarty w jego kierunku to np. wybuchający koszyk z babeczkami, który kończy się pobytem bohatera w szpitalu. Brat Carly, Spencer kreowany jest na nieodpowiedzialnego opiekuna swojej młodszej siostry i bardzo często to ona musi wyciągać go z opresji. Autorzy przedstawiają bardzo kontrowersyjny obraz ważnych do odpowiedniego rozwoju dziecka wątków, które na wzgląd tego serialu mogą być błędnie propagowane u najmłodszych widzów.

iCarly nie jest jedynym serialem komediowym wymienianym przez dzieci. Kolejnym z nich jest Niebezpieczny Henryk. Ta propozycja również ukazuje wartości, jednak niektóre z nich w złym świetle. Jest to serial komediowy, którego głównym bohaterem jest trzynastoletni Henryk Hart, mieszkający w mieście Swellview. Pewnego dnia los sprawia, że chłopiec dostaje pracę jako Straszny Dzieciuch, a także staje się pomocnikiem superbohatera Kapitana B. Postacie występujące w programie kierują się w największej mierze odwagą i mądrością. Jednak można wyróżnić w serialu postacie, tj. serialowa siostra głównego bohatera, która przejawia brak szacunku do osób dorosłych, manipuluje nimi, by wszystko było tak jak ona tego wymaga. Dzieci widząc takie zachowanie, mogą próbować tego samego na swoich opiekunach.

Wracając do bajek animowanych, kolejnym tytułem znanym prawie każdemu rodzicowi na świecie jest Kraina lodu. Bajka ukazuje losy dwóch księżniczek – Anny i Elsy, ich przygody i przyjaciół, których poznały podczas trwania całego filmu. Gdyby ktoś zastanawiał się dlaczego film odniósł tak ogromny sukces, to już próbuję to wyjaśnić. Kraina lodu ukazuje młodym widzom wartości takie jak, odwaga, siostrzana miłość i oddanie, przyjaźń łącząca postacie występujące w bajce, mądrość i optymizm ukazane poprzez działania Anny, które planowała w sposób rozważny oraz zakładający powodzenie. Dzieci odpowiadając na pytanie – Dlaczego ta bajka? – odpowiadały, że podziwiają Annę, za jej odwagę, wojowniczość i oddanie, same chciałyby mieć magiczne moce, jak Elsa oraz być śmieszne jak Olaf. Poprzez tę bajkę dzieci nieświadomie uczą się tych jakże ważnych w ich życiu wartości, dlatego, pozwólmy im oglądać ją, pierwszy jak i dziesiąty raz, ponieważ bajka od 2013 roku cieszy się nieustanną popularnością, co można zaobserwować pracując w przedszkolu, po ubiorze już najmłodszych przedszkolaków, na których bluzkach widnieją postacie tej bajki.

Kolejnym wspomnianym tytułem jest Niech żyje król Julian!, główną postać tej bajki można było już poznać w bajce Madagaskar oraz Pingwiny z Madagaskaru. Jak można zauważyć stworzono dla niego odrębną kreskówkę, a więc widzowie musieli darzyć go dużą sympatią. Nie jest to niespodzianką, ponieważ tytułowy Julian jest postacią zabawną i niezbyt inteligentną, jednak mimo to jego poddani byli mu wierni i wielbili go. Jednak najmłodsi widzowie nie dostrzegają bardzo ważnego wątku, który udało mi się „wyłapać” podczas oglądania jednego z odcinków – postawę Króla wobec swoich poddanych. Julian, kiedy tylko wyczuł niebezpieczeństwo, postanowił ratować jedynie siebie, a pozostawić swoich poddanych samych sobie. Nie tak powinien zachowywać się władca, a dzieci już od najmłodszych lat będą kreowały sobie właśnie taki jego wizerunek. Oczywiście bajka ukazuje też szereg poprawnych zachowań, jak mądrość i odwagę postaci jak Maurice oraz Jagódka, jednak tak irracjonalna postawa króla na długo zapadła mi w pamięci po obejrzeniu danej kreskówki.

Przedostatnią już bajką animowaną wymienianą najczęściej przez badane dzieci był Niesamowity Świat Gumballa. Twórca poprzez krótkie, 11 minutowe odcinki przekazuje w sposób humorystyczny istotne problemy, jak np. zbyt długie oglądanie treści w Internecie oraz rozsądne ich wybieranie.

Ostatnią z wymienionych przeze mnie bajek jest Supa Strikars. Bajka ukazuje potyczki klubów piłkarskich, a w szczególności klubu Supa Strikars, który dąży do wygrania najważniejszego na piłkarzy pucharu. Zawodnicy drużyny wykazują się przyjaźnią wewnątrz swojego klubu, chwaląc i dopingując swoich kolegów oraz szacunkiem względem swoich przeciwników. Bajka ukazuje młodym widzom jak powinna wyglądać zgrana drużyna piłkarska, co pomoże już najmłodszym widzom uprawiającym ten sport.

Jak wybierać bajki? Rady dla rodziców.

• W miarę możliwości oglądaj programy z dzieckiem, pokazuj, rozmawiaj i wspieraj.
• Jeśli nie jesteś w stanie oglądać z dzieckiem programów systematycznie, obejrzyj przynajmniej jeden odcinek z każdego programu, który ogląda, co pozwoli na rozeznanie się np. pod względem zakresu występującej w nich przemocy.
• Wybieraj bajki, które przekazują treści dostosowane do wieku dziecka.
• Staraj się dobierać odcinki tak, by ich fabuła odzwierciedlała obecne doświadczenia dziecka w świecie rzeczywistym.
• Ustal limity i bądź konsekwentny w swoich działaniach.
• Blokuj nieodpowiednie programy oraz reklamy.
• Wspólnie z dzieckiem oceniaj programy poprzez wypracowaną z nim skalę, np. ocenianie poprzez liczbę gwiazdek, plusów, wyróżnianie w druku najlepszych pozycji.

Klaudia Stachura
Studentka studiów magisterskich na kierunku Pedagogika przedszkolna i wczesnoszkolna Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie, nauczycielka w Samorządowym Przedszkolu nr 139 im. Niezapominajka w Krakowie.