– Uważamy, że otwarcie UE na Ukrainę może być strategiczną inwestycją, ale należy podjąć niezbędne działania, aby dalsze rozszerzanie UE nie skutkowało w obecnych państwach członkowskich, w tym w Polsce, obniżeniem opłacalności produkcji rolnej, depopulacją obszarów wiejskich oraz porzucaniem działalności rolniczej. To kwestia przyszłości sektora rolnego UE i globalnego bezpieczeństwa żywnościowego – mówi Małgorzata Książyk zastępcą dyrektora Departamentu Komunikacji i Promocji w Ministerstwie Rolnictwa i Rozwoju Wsi.

Jakie jest stanowisko Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi dotyczące aktualnych protestów rolników?
Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi Czesław Siekierski w pełni rozumie postulaty protestujących rolników. Odnosząc się do kwestii uregulowania handlu rolnego z Ukrainą jest to jeden z priorytetów działań Ministra. Niezbędne są w tym zakresie rozwiązania systemowe i długofalowe, gdyż Ukraina jest i pozostanie naszym sąsiadem.
Krajowy zakaz importu z Ukrainy do Polski zbóż i produktów ich przetwórstwa zostanie utrzymany do czasu wypracowania ze stroną ukraińską zasad handlu pomiędzy naszymi krajami na zasadzie licencjonowania. Zasad, dzięki którym handel wrażliwymi produktami rolnymi z Ukrainą, nie będzie powodował pogorszenia warunków gospodarowania polskich rolników. Odbywają się robocze spotkania PLUA, natomiast ostateczne uzgodnienia zapadną na wyższym szczeblu w najbliższym czasie. Polsce zależy na tym aby rozszerzyć listę produktów wrażliwych do objęcia licencjonowaniem w stosunku do produktów objętych obecnie zakazem przywozu.

Jednocześnie w odpowiedzi na działania Polski i innych krajów UE, które sprzeciwiały się przedłużaniu umowy ATM w obecnej formie, 31 stycznia br. Komisja Europejska zaproponowała zmianę przepisów dotyczących zawieszenia ceł przywozowych i kontyngentów na ukraiński wywóz do UE (ATM) na kolejny rok (tj. od 6 czerwca 2024 r. do 5 czerwca 2025 r.), tak aby wzmocnić ochronę wrażliwych unijnych produktów rolnych. Dla najbardziej wrażliwych produktów, takich jak np. cukier, jaja, drób – KE zaproponowała limit na bezcłowy przywóz – hamulec bezpieczeństwa, który ustabilizuje import do UE z Ukrainy na średnim poziomie z lat 2022 i 2023.

Oznacza to, że w przypadku przekroczenia tej wielkości importu, wprowadzone zostaną ponownie cła importowe. Propozycje te idą w dobrym kierunku, niemniej jednak Polska zgłasza na forum UE postulaty ich modyfikacji, aby proponowany mechanizm jeszcze lepiej chronił wrażliwe sektory. Postulujemy m.in. przyjęcie innego okresu referencyjnego (2019-2021 lub 2020-2022) zamiast proponowanego przez KE okresu 2022-2023, co spowodowałoby obniżenie progu, powyżej którego następuje przywrócenie przez Komisję ceł. Postulujemy również, aby KE wystąpiła z inicjatywą wdrożenia proponowanego mechanizmu przywracania ceł w oparciu o bieżące przepisy ATM, nie czekając na wejście w życie nowego rozporządzenia w czerwcu br.

Informujemy, że przepływ towarów z Ukrainy do Polski podlega kontroli służb odpowiedzialnych za bezpieczeństwo i jakość żywności i pasz, a kontrole są prowadzone zgodnie z unijnymi i krajowymi przepisami. Obecnie prowadzony jest przegląd procedur na wszystkich etapach kontrolnych produktów rolno-spożywczych na granicy z Ukrainą, realizowanych przez służby celne, Inspekcję Weterynaryjną, Państwową Inspekcję Sanitarną i Inspekcję Jakości Handlowej Artykułów RolnoSpożywczych, w celu uszczelnienia tych kontroli i zapewnienia, że towary te są dokładnie na granicy sprawdzane i zostają wykorzystywane zgodnie z przeznaczeniem. Szukamy też sposobów na poprawę koordynacji działań służb granicznych.

Wiedząc, że zachowanie produkcji rolnej decyduje o bezpieczeństwie żywnościowym kraju zapewniamy że czynione są wszelkie starania, aby polski rolnik mógł godnie żyć i pracować.

Jaka ilość zbóż napłynęła do Polski z Ukrainy w 2021 roku, 2022 roku, 2023 roku, do 15.02.2024 roku?

Dane dot. importu zbóż z Ukrainy (tys. ton) przedstawiamy w tabeli poniżej.
2021 r. 2022 r. 2023 r.* 2024 r. do 15 lutego*
PSZENICA (CN 1001) 3,1 522 347 0,1
KUKURYDZA (CN 1005) 6,2 1 847 597 2,0

Źródło: MF
*1) pojawiający się nieznaczny import pszenicy z Ukrainy w okresie wrzesień 2023 r.
– styczeń 2024 r. dotyczył wyłącznie importu pszenicy durum.
*2) pojawiający się nieznaczny import kukurydzy z Ukrainy we okresie wrzesień 2023 r. – styczeń 2024r. dotyczył wyłącznie kukurydzy-hybrydy (do siewu).

Jaka jest jakość zbóż które, napłynęła do Polski z Ukrainy w 2021 roku, 2022 roku, 2023 roku, do 15.02.2024 roku?
Graniczne kontrole fitosanitarne importowanych towarów, wykonywane przez inspektorów Państwowej Inspekcji Ochrony Roślin i Nasiennictwa, przeprowadzane są w celu weryfikacji, czy towary te:
• spełniają importowe wymagania fitosanitarne Unii Europejskiej, tzn. czy nie zawierają agrofagów (szkodników i patogenów roślin) kwarantannowych dla Unii Europejskiej oraz innych agrofagów objętych przepisami z zakresu zdrowia roślin,
• zostały zaopatrzone w świadectwo fitosanitarne i czy w dokumencie tym w sposób prawidłowy potwierdzono spełnienie wymagań wynikających z przepisów Unii Europejskiej.

W odniesieniu do zbóż importowanych z Ukrainy, zgodnie z przepisami unijnymi, granicznym kontrolom fitosanitarnym (tj. kontrolom pod kątem występowania szkodników i patogenów roślin) podlegają wyłącznie nasiona przeznaczone do siewu. Kontrola ta obejmuje 100% importowanych przesyłek. W okresie od 01 stycznia 2021 r. do 15 lutego 2024 r. nie zakwestionowano przesyłek ze zbożem przeznaczonym do siewu ze względów fitosanitarnych.

Czy jest prawdą to, że w zbożu które, napłynęła do Polski z Ukrainy w 2021 roku, 2022 roku, 2023 roku, do 15.02.2024 roku jest plastyk?
Kontrole w zakresie bezpieczeństwa zdrowotnego pozostają w gestii Inspekcji Sanitarnej podlegającej pod Ministerstwo Zdrowia.

Czy zboże z Ukrainy jest zanieczyszczone?
Inspekcja Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych podległa Ministrowi Rolnictwa i Rozwoju Wsi prowadzi kontrole w zakresie jakości handlowej zboża, w tym na obecność szkodników i ich pozostałości. Ostatnia decyzja w tym zakresie została wydana 16 lutego. Wydany został zakaz wprowadzenia do obrotu na terenie Polski i Unii Europejskiej partii ziarna prosa z Ukrainy o masie 21 996 kg. Decyzji nadano rygor natychmiastowej wykonalności. O szczegółowe informacje o przeprowadzonych kontrolach należy zwrócić się do Głównego Inspektoratu JHARS.

Czy w zboże z Ukrainy jest bezpieczne dla ludzi?
Organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej (PIS) przeprowadzają graniczne kontrole sanitarne żywności przywożonej z państw trzecich, w tym z Ukrainy, kierując się zasadą oceny ryzyka i szacowania tego ryzyka dla zdrowia ludzi.
Obowiązkową kontrolą są objęte towary określone w rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 8 grudnia 2011 r. w sprawie wykazu towarów, które podlegają granicznej kontroli sanitarnej (Dz. U. Nr 272, poz. 1612). Graniczna kontrola sanitarna przeprowadzana jest na zasadach określonych w przepisach prawa krajowego art. 79-84 ustawy z dnia 25 sierpnia 2006 r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia (Dz. U. z 2022 r. poz. 2132) oraz na podstawie art. 43-46 oraz 65–72 rozporządzenia 2 Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2017/625 z dnia 15 marca 2017 r. w sprawie kontroli urzędowych i innych czynności urzędowych przeprowadzanych w celu zapewnienia stosowania prawa żywnościowego i paszowego (…) (rozporządzenie w sprawie kontroli urzędowych) (Dz. Urz. L 95 z 07.04.2017, str. 1).

Ponadto organy PIS przeprowadzają kontrole graniczne wynikające z obowiązujących bezpośrednio przepisów unijnych (np. na podstawie rozporządzenia wykonawczego Komisji (UE) 2019/1793), które odbywają się w punktach kontroli granicznej BCP i są rejestrowane w systemie TRACES-NT.

Graniczne kontrole są przeprowadzane na przejściach granicznych przez państwowych granicznych inspektorów sanitarnych oraz w miejscach przeznaczenia towarów, siedzibie importera albo odbiorcy towarów przez państwowych powiatowych lub państwowych granicznych inspektorów sanitarnych.

W trakcie kontroli granicznej organy PIS sprawdzają dokumentację towaru, może także zostać przeprowadzona kontrola identyfikacyjna oraz bezpośrednia, w tym oględziny towaru i pobranie próbek do badań laboratoryjnych. Podczas kontroli dokumentacji sprawdzany jest w szczególności wniosek o dokonanie granicznej kontroli sanitarnej, dokumenty handlowe i identyfikujące daną partię towaru oraz inne dokumenty.

Dodatkowo importer powinien posiadać dokumentację umożliwiającą identyfikowalność produktów zgodnie z przepisami art. 18 rozporządzenia nr 178/2002 (Dz. Urz. WE L 31 z 01.02.2002, str. 1; Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 15, t. 6, str. 463).

Ponadto organy PIS w ramach bieżącego nadzoru sanitarnego przeprowadzają urzędowe kontrole żywności pochodzenia roślinnego produkowanej i wprowadzanej do obrotu oraz żywności pochodzenia zwierzęcego znajdującej się w obrocie. Kontrole takie są przeprowadzane wyrywkowo zgodnie z harmonogramem kontroli ustalanym corocznie. Jeżeli w trakcie urzędowej kontroli żywności zostanie stwierdzone lub zaistnieje podejrzenie zagrożenia zdrowia ludzi organy PIS podejmują niezwłocznie działania w celu wyeliminowania zagrożenia poprzez zabezpieczenie kwestionowanego produktu i/lub wycofanie go z obrotu, a nawet zniszczenie.

Ile produktów spożywczych napłynęło z Ukrainy w 2021 roku, 2022 roku, 2023 roku, do 15.02.2024 roku?
• w roku 2021 wartość importu towarów rolno-spożywczych z Ukrainy do Polski wyniosła 930 mln EUR – udział w imporcie ogółem: 3,7% (6 miejsce);
• w roku 2022 wartość importu towarów rolno-spożywczych z Ukrainy do Polski wyniosła 2 667 mln EUR – udział w imporcie ogółem: 8,3%. (2 miejsce);
• w roku 2023– wartość importu towarów rolno-spożywczych z Ukrainy do Polski wyniosła 1 690 mln EUR. Udział w imporcie ogółem: 5,1% (6 miejsce).
Dane dotyczące bieżącego roku są w trakcie przetwarzania.

Czy produkty z Ukrainy są bezpieczne dla ludzi i czy są w pełni zdatne do spożywania?
Zgodnie z informacjami uzyskanymi od Głównego Lekarza Weterynarii kontrole urzędowe przesyłek żywności i pasz z Ukrainy przeprowadzone w punktach kontroli granicznej jak dotąd nie wykazały, aby ww. towary stanowiły istotne zagrożenie dla zdrowia i życia polskich konsumentów.

Jednocześnie informujemy, że w związku z trudnościami na rynkach rolnych państw graniczących z Ukrainą (wynikającymi przede wszystkim z nadmiernego importu niektórych towarów rolnych), Komisja Europejska wprowadziła środki zapobiegawcze dotyczące niektórych produktów pochodzących z Ukrainy.

W świetle nieprzedłużenia, przez Komisję Europejską, obowiązujących do dnia 15 września 2023 r. ww. unijnych środków ochronnych, rozporządzeniem Ministra Rozwoju i Technologii z dnia 15 września 2023 r. w sprawie zakazu przywozu z Ukrainy produktów rolnych(5), od 16 września 2023 r., został wprowadzony zakaz przywozu niektórych produktów rolno-spożywczych pochodzących z Ukrainy – rozporządzenie wprowadza bezterminowy zakaz przywozu do Polski m.in. niektórych rodzajów zbóż, nasion oleistych, śrut czy makuchów (szczegółowy zakres towarowy objęty zakazem określa załącznik do rozporządzenia). Z rozporządzenia został wyłączony tranzyt.

Ile na terenie Polski jest silosów i jakiej są pojemności?
Trudno jest oszacować dokładne ilość silosów w Polsce natomiast łącznie pojemności magazynowe są szacowane na 24,4 mln ton (wyliczenia na podstawie danych GUS z 2020 r.). W tym pojemność magazynowa w kanałach rynkowych (w firmach handlowych, sektorze młynarskim, sektorze paszowym) oceniana jest na ponad 8 mln ton, a powierzchnia przechowalnicza w gospodarstwach rolnych jest oceniana na 16,4 mln ton.

Ile na terenie Polski jest młynów?
Zgodnie z informacją Instytutu Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej- PIB w Polsce jest około 300-400 młynów. 100 młynów to jednostki duże (zdolności przemiałowe >200 t na dobę). Pozostała grupa to młyny małe i średnie, operujące na obszarach oddalonych od dużych ośrodków miejskich, a bliżej obszarów atrakcyjnych turystycznie.

Jaką mąkę mielą Polskie Młyny – Polską czy pochodzenia Ukraińskiego?
Od połowy kwietnia 2023 r. obowiązuje zakaz przywozu do Polski m.in. pszenicy i kukurydzy zatem firmy przetwórcze ponownie zaopatrują się w ww. zboża pochodzące głównie z produkcji krajowej. Ponadto zgodnie z przepisami rozporządzenia Ministra Rozwoju i Technologii z dnia 15 września 2023 r. w sprawie zakazu przywozu z Ukrainy produktów rolnych (Dz.U. 2023 poz. 1898) został wprowadzony zakaz importu do Polski także mąki pszennej.

Czy mąka znajdująca się na terenie Polski jest bezpieczna i zdatna do użytku?
Obowiązkiem przedsiębiorcy jest ustanowienie i stosowanie w zakładzie kontroli surowców, które wykorzystywane są do dalszej produkcji środków spożywczych. Organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej przeprowadzając czynności kontrolne w zakładach produkcji i obrotu żywnością w zakresie kontroli obiektów sprawdzają m.in. bieżący stan sanitarno-higieniczny obiektu, warunki przechowywania środków spożywczych, opracowanie odpowiednich procedur i sposób ich monitorowania a także bezpieczeństwo surowców oraz gotowych produktów poprzez oględziny oraz pobór prób do badań.

Ile na terenie Polski jest piekarni wypiekających chleb i inne produkty?
Informujemy, że nie posiadamy dokładnych informacji na temat ilości piekarni w Polsce. Nie jest to działalność rejestrowana.

Ile na terenie Polski jest terenów rolnych?
Zgodnie z danymi GUS z Powszechnego Spisu Rolnego z 2020 r. użytki rolne zajmują w Polsce 16 399 tys. ha z czego grunty orne zajmują 14 860 tys. ha, łąki 2 775 tys. ha, pastwiska 414 tys. ha, a uprawy trwałe w tym sady 382 tys. ha.

Ile na terenie Ukrainy jest terenów rolnych?
Powierzchnia terytorium Ukrainy wynosi 603 500 km². Grunty rolne stanowią 41 310 tys. ha, w tym: grunty orne – 32 757,3 tys. ha, użytki zielone – 2 283 tys. ha, pastwiska – 5 250,3 tys. ha (stan na początek 2020 r. według danych z ukrstat.gov.ua).

Czy Ministerstwo jest za przyjęciem Ukrainy na UE, na jakich warunkach ochronnych dla Polskiego rolnictwa?
Uważamy, że otwarcie UE na Ukrainę może być strategiczną inwestycją, ale należy podjąć niezbędne działania, aby dalsze rozszerzanie UE nie skutkowało w obecnych państwach członkowskich, w tym w Polsce, obniżeniem opłacalności produkcji rolnej, depopulacją obszarów wiejskich oraz porzucaniem działalności rolniczej. To kwestia przyszłości sektora rolnego UE i globalnego bezpieczeństwa żywnościowego.

Ważne jest zapewnienie, aby kraje przystępujące do UE były zobowiązane spełnić warunki, które będą dawały gwarancję uczciwego funkcjonowania sektora rolno spożywczego UE oraz wprowadzania na rynek wewnętrzny UE produktów pochodzących z tych krajów, które spełniają normy UE, w tym w zakresie bezpieczeństwa i jakości żywności.

Ważne jest, aby na każdym etapie negocjacji akcesyjnych zapewniona była ochrona interesów rolników i pozostałych podmiotów sektora rolno-spożywczego z państw członkowskich UE. Negocjacje akcesyjne z Ukrainą powinny być poprzedzone rzetelną oceną wpływu akcesji na unijne rolnictwo, sektor rolno-spożywczy i pozycję UE w handlu międzynarodowym.
W toku dalszej dyskusji będziemy nadal podkreślać potrzebę ochrony polskiego i unijnego sektora rolnego.

Jaki jest plan Ministerstwa na protesty rolników?
Minister rolnictwa i rozwoju wsi Czesław Siekierski prowadzi stały dialog z przedstawicielami rolników. Aktywnie działa również na forach unijnych, w tym podczas posiedzeń unijnej rady ministrów ds. rolnictwa.

Poniżej komunikat po ostatnim posiedzeniu Agrifish w Brikseli, które odbyło się 26 lutego br.

Różne, nieracjonalne wymogi Zielonego Ładu muszą zostać wycofane
– Różne, nieracjonalne wymogi Zielonego Ładu muszą zostać wycofane. Komisja Europejska musi zrozumieć protestujących rolników. Rolnicy mówią: nic o nas, bez nas. List przewodniczącego Norberta Linsa pokazuje, że Parlament Europejski też oczekuje szybkich działań – stwierdził dziś minister Czesław Siekierski podczas posiedzenia unijnej Rady ds. Rolnictwa i Rybołówstwa (AGRIFISH).

Przyczyny protestów
– Dzisiejsza dyskusja jest bardzo ważna, gdyż odpowie na pytanie: dlaczego rolnicy protestują? – podkreślił szef polskiej delegacji na posiedzeniu AGRIFISH.
Minister Czesław Siekierski poinformował, że są prowadzone rozmowy z rolnikami. Powiedział, że rolnicy domagają się zasadniczych zmian, a nawet odejścia od nieracjonalnego wg nich Zielonego Ładu. Uważają, że nadmierny napływ towarów spoza Unii, w tym z Ukrainy, na rynek europejski narusza ich konkurencyjność.

Niskie dochody
– Dochody rolników są bardzo niskie. To wpływ również inflacji, ale także wspomnianych przyczyn – zwrócił uwagę polski minister.
– Dlatego potrzebne są działania już dziś – dosłownie dziś. Sytuacja rolników jest trudna i musimy dać jasny sygnał, że wprowadzone zostaną uproszczenia istotne, konkretne, na które czekają rolnicy – zaapelował minister Czesław Siekierski.

Nadmierny import z Ukrainy
Szef polskiej delegacji stwierdził ponadto, że kolejnym powodem protestów rolników jest nadmierny import towarów rolno-spożywczych z Ukrainy.

– Nie ma wątpliwości, że trzeba pomagać Ukrainie. Ale otwarcie na import produktów rolnych do Unii nie może mieć takiej formy, jak obecnie. Rolnicy polscy i z innych krajów unijnych nie wytrzymają konkurencji. Potrzebujemy tu i teraz większej ochrony rynku UE, a także odpowiednich mechanizmów długofalowych – stwierdził minister.

Ocena działań Komisji Europejskiej
Komisja Europejska oceniła propozycje dotyczące uproszczeń zgłaszane przez państwa członkowskie i przedstawiła plan dalszych działań.

– Naszym zdaniem w wielu obszarach propozycje Komisji Europejskiej są niewystarczające i nie odpowiadają na oczekiwania rolników – podkreślił przewodniczący polskiej delegacji.
Według ministra Siekierskiego Komisja Europejska powinna też urealnić i przyspieszyć terminy wprowadzenia istotnych rozwiązań, w tym zmian aktów bazowych. Nie może też usprawiedliwiać braku działania potrzebą respektowania decyzji współprawodawców z 2021 r. To był inny czas. Nie było wojny. Komisja musi brać pod uwagę sytuację, która jest teraz.

– Wiemy, że w sytuacjach nadzwyczajnych KE może zmienić wiele, jeśli ma wolę zmiany i jest zdeterminowana. A w sytuacjach zupełnie wyjątkowych mogą być podjęte decyzje polityczne na szczeblu Rady Europejskiej, tj. premierów i prezydentów – zaznaczył minister Czesław Siekierski podczas swojego wystąpienia. Podkreślił przy tym, że wbrew twierdzeniu Komisji Europejskiej nowy model realizacji nie daje państwom istotnej swobody w kształtowaniu Planów Strategicznych.

– Pamiętam, jakie działania były obiecywane, kiedy byłem w Parlamencie Europejskim: że wiele decyzji będzie na szczeblu krajowym. Czy tak jest w rzeczywistości? – zapytał retorycznie minister.

Normy GAEC 6, GAEC 7 i GAEC 8
Szef polskiej delegacji zwrócił uwagę, że w szczególności dotyczy to warunkowości, np. w normie GAEC 8 wymogi zostały zdefiniowane na poziomie przepisu bazowego i bezpośrednio nakładają na rolników spełnienie określonych obowiązków, np. ugorowania w wysokości 4 proc. Państwa nie miały też pełnej swobody przy projektowaniu wymogów GAEC 6 i GAEC 7 w świetle zapewnień Komisji Europejskiej wyrażonych w jej dokumencie.

– Liczymy, że Komisja będzie ściśle współpracować z państwami członkowskimi w celu przeprowadzenia jak najszybszych zmian Planów Strategicznych, które służą zasadnym uproszczeniom – podkreślił polski minister.
Polska przedłożyła także zmiany uproszczeń dotyczące GAEC 6 i GAEC 7.

Apel ministra do Komisji Europejskiej
– Apelujemy do Komisji o bezzwłoczne przedłożenie na rok 2024 derogacji od stosowania norm GAEC 6, GAEC 7 i GAEC 8, ponieważ derogacja zaproponowana przez Komisję na 2024 rok nie rozwiązuje problemów, z którymi mierzą się rolnicy – apelował minister podczas Rady UE ds. Rolnictwa i Rybołówstwa.

Czy Ministerstwo uważa, że wybory do EP będą zdominowane tematem rolnictwa i produktów rolnych?
W obliczu trwających i protestów rolników oraz w związku z faktem, że rolnictwo jest bardzo ważnym sektorem gospodarki UE, niewątpliwie tematyka rolnictwa, importu produktów rolno – spożywczych i bezpieczeństwa żywnościowego UE będzie obecna w kampanii wyborczej do PE.

Rozmawiał: Bronisław Wasniewski-Ciechorski