Czy rząd planuje obniżenie emerytur i rent wojskowych? Prezydent Andrzej Duda niedawno publicznie stwierdził, że „nigdy się na to nie zgodzi”, jednak projekt ustawy w tej sprawie nadal znajduje się w Sejmie i od 2016 roku jest na etapie pierwszego czytania.

Co dalej z wojskowymi emeryturami? (Fot. CSMW)

Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych oraz ich rodzin wpłynął do Sejmu 2 grudnia 2016 roku. Pod projektem podpisała się ówczesna premier, Beata Szydło.

Sam projekt dotyczy obniżenia świadczeń emerytalno-rentowych dla żołnierzy zawodowych i ich rodzin, którzy pełnili służbę w okresie od dnia 22 lipca 1944 r. do dnia 31 sierpnia 1990 r. w określonych jednostkach podlegających Ministerstwu Obrony Narodowej, związanych z aparatem bezpieczeństwa PRL.

Projektodawca wskazał, że ustawa swoim zasięgiem obejmie bezpośrednio 12 000 osób, w tym: 8047 osób pobierających wojskowe emerytury, 1020 osób pobierających wojskowe renty inwalidzkie oraz 2933 osoby pobierające renty rodzinne. Proponowane zmiany w sposób pośredni dotkną również członków rodzin osób pobierających świadczenia, których liczbę jednak trudno określić.

Instytucją rozstrzygającą wątpliwości w indywidualnych sprawach ma być IPN, który będzie analizował dokumenty dotyczące służby poszczególnych żołnierzy.

Obniżenie świadczeń emerytalnych ma polegać na wyliczeniu 0,5 proc. od kwoty podstawy za każdy rok służby, co jest wartością niższą niż tzw. nieskładkowy okres pracy, ponieważ wówczas liczy się 0,7 proc. od podstawy za każdy rok.

Dla kogo niższa emerytura?

Znajdujący się w Sejmie projekt przedstawia szeroki katalog osób, których dotyczyć ma obniżenie świadczeń emerytalnych i rentowych. Jak czytamy w projekcie ustawy, dotyczy on osób pracujących lub pełniących służbę w latach 1944 -1990 w niżej wymienionych wojskowych instytucjach i formacjach – jednostkach organizacyjnych Ministerstwa Obrony Narodowej i ich poprzedniczkach:

• Informacja Wojskowa oraz podległe jej jednostki terenowe, w tym Organa Informacji Powszechnej Organizacji „Służba Polsce” oraz Organa Informacji Wojskowego Korpusu Górniczego;
• Wojskowa Służba Wewnętrzna, w tym Zarząd Wojskowej Służby Wewnętrznej Korpusu Bezpieczeństwa Wewnętrznego i Wojsk Ochrony Pogranicza i jego poprzedniczki;
• Zarząd II Sztabu Generalnego Wojska Polskiego wraz z jednostkami podległymi;
• inne służby Sił Zbrojnych prowadzące działania operacyjno-rozpoznawcze lub dochodzeniowo-śledcze, w tym w rodzajach broni oraz w okręgach wojskowych.

Także w niżej wymienionych cywilnych i wojskowych instytucjach i formacjach:

• Resort Bezpieczeństwa Publicznego Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego;
• Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego;
• Komitet do Spraw Bezpieczeństwa Publicznego;
• jednostki organizacyjne podległe w szczególności jednostki Milicji Obywatelskiej w okresie do dnia 14 grudnia 1954r.;
• służby i jednostki organizacyjne Ministerstwa Spraw Wewnętrznych, i ich poprzedniczki, oraz ich odpowiedniki terenowe:
  a) nadzorujące prace jednostek wypełniających zadania: wywiadowcze, kontrwywiadowcze, Służby Bezpieczeństwa, czynności operacyjno-techniczne niezbędne w działalności Służby Bezpieczeństwa, odpowiedzialne za szkolnictwo, dyscyplinę, kadry i ideowo-wychowawcze aspekty pracy w służbie bezpieczeństwa:
  – Gabinet Ministra Spraw Wewnętrznych,
  – Główny Inspektorat Ministra Spraw Wewnętrznych, z wyłączeniem Zespołu do spraw Milicji Obywatelskiej w wojewódzkich komendach Milicji Obywatelskiej oraz w wojewódzkich urzędach spraw wewnętrznych,
  – Wojskowa Służba Wewnętrzna Jednostek Wojskowych MSW,
  – Zarząd Ochrony Funkcjonariuszy,
  b) wypełniające zadania wywiadowcze i kontrwywiadowcze:
  – Departament I,
  – Departament II,
  – Biuro Paszportów, od dnia 1kwietnia 1964r.,
  – Biuro „A”,
  – Biuro Szyfrów,
  – Biuro Radiokontrwywiadu,
  – wydziały paszportów, od dnia 15lipca 1964r.,
  – Zwiad Wojsk Ochrony Pogranicza,
  – Inspektorat I,
  – samodzielne grupy specjalne,
  c) wypełniające zadania Służby Bezpieczeństwa:
  – Departament Ochrony Konstytucyjnego Porządku Państwa,
  – Departament Ochrony Gospodarki,
  – Departament Studiów i Analiz,
  – Departament III,
  – Departament IV,
  – Departament V,
  – Departament VI,
  – Główny Inspektorat Ochrony Przemysłu, od dnia 27listopada 1981r.,
  – Biuro Śledcze,
  – Departament Społeczno-Administracyjny,
  – Biuro Studiów Służby Bezpieczeństwa,
  – Biuro Rejestracji Cudzoziemców,
  – Zarząd Kontroli Ruchu Granicznego,
  – Biuro Ochrony Rządu,
  – Samodzielna Sekcja Operacyjno-Ochronna,
  – Inspektorat Operacyjnej Ochrony Elektrowni Jądrowej w Żarnowcu,
  d) wykonujące czynności operacyjno-techniczne niezbędne w działalności Służby Bezpieczeństwa:
  – Biuro „B”,
  – Biuro Informatyki,
  – Biuro „C”,
  – Biuro „T”, w tym Zakład Techniki Operacyjnej,
  – Departament Techniki, w tym Zakład Konstrukcji Sprzętu Operacyjnego,
  – Biuro „W”,
  – Departament PESEL,
  – Zarząd Łączności, od dnia 1stycznia 1984r.,
  – Wydział Zabezpieczenia Operacyjnego,
  – Samodzielna Stacja „P”,
  – Inspektorat Analityczno-Informacyjny,
  e) odpowiedzialne za szkolnictwo, dyscyplinę, kadry i ideowo-wychowawcze aspekty pracy w Służbie Bezpieczeństwa:
  – Departament Kadr, z wyłączeniem terenowych odpowiedników jako całości w wojewódzkich, powiatowych i równorzędnych komendach Milicji Obywatelskiej oraz w wojewódzkich, rejonowych i równorzędnych urzędach spraw wewnętrznych,
  – Departament Szkolenia i Wychowania, z wyłączeniem terenowych odpowiedników jako całości w wojewódzkich, powiatowych i równorzędnych komendach Milicji Obywatelskiej oraz w wojewódzkich, rejonowych i równorzędnych urzędach spraw wewnętrznych,
  – Zarząd Polityczno-Wychowawczy,
  – Biuro Historyczne,
  – Akademia Spraw Wewnętrznych, a w jej ramach kadra naukowo-dydaktyczna, naukowa, naukowo-techniczna oraz słuchacze i studenci, z wyłączeniem Wydziału Porządku Publicznego w Szczytnie,
  – Centrum Wyszkolenia Ministerstwa Spraw Wewnętrznych w Legionowie, a w jej ramach kadra naukowo-dydaktyczna, naukowa, naukowo-techniczna oraz słuchacze i studenci,
  – Wyższa Szkoła Oficerska Ministerstwa Spraw Wewnętrznych w Legionowie, a w jej ramach kadra naukowo-dydaktyczna, naukowa, naukowo-techniczna oraz słuchacze i studenci,
  – Szkoła Chorążych Biura „B”, a w jej ramach kadra naukowo-dydaktyczna, naukowa, naukowo-techniczna oraz słuchacze i studenci,
  – Szkoła Chorążych Milicji Obywatelskiej z siedzibą w Warszawie, a w jej ramach kadra naukowo-dydaktyczna, naukowa, naukowo-techniczna oraz słuchacze i studenci,
  – Wydział Pracy Operacyjnej w Ośrodku Doskonalenia Kadry Kierowniczej MSW w Łodzi, a w jej ramach kadra naukowo-dydaktyczna, naukowa oraz naukowo-techniczna,
  – Samodzielna Sekcja Kadr,
  – Samodzielna Sekcja Kadr i Szkolenia,
  – Samodzielna Sekcja Informacji i Sprawozdawczości,
  – Samodzielna Sekcja Ogólno-Organizacyjna.
  Za służbę na rzecz totalitarnego państwa projekt ustawy uznaje się również:
  1) służbę na etacie:
  a) Ministra Spraw Wewnętrznych,
  b) funkcjonariusza nadzorującego służby i jednostki organizacyjne wymienione w ust. 2 pkt 4,
  c) komendanta wojewódzkiego, zastępcy komendanta wojewódzkiego, powiatowego, miejskiego lub dzielnicowego do spraw bezpieczeństwa, zastępcy komendanta wojewódzkiego, powiatowego, miejskiego lub dzielnicowego do spraw Służby Bezpieczeństwa, zastępcy szefa wojewódzkiego, rejonowego, miejskiego lub dzielnicowego urzędu spraw wewnętrznych do spraw Służby Bezpieczeństwa,
  d) zastępcy komendanta wojewódzkiego, powiatowego lub miejskiego do spraw polityczno-wychowawczych, zastępcy szefa wojewódzkiego, rejonowego lub miejskiego urzędu spraw wewnętrznych do spraw polityczno-wychowawczych,
  e) oficera szkolenia operacyjnego Służby Bezpieczeństwa w wydziałach kadr i szkolenia komend wojewódzkich Milicji Obywatelskiej oraz w wojewódzkich urzędach spraw wewnętrznych,
  f) funkcjonariusza w referacie do spraw bezpieczeństwa w wydziale kadr komendy wojewódzkiej Milicji Obywatelskiej,
  g) starszego inspektora przy zastępcy komendanta wojewódzkiego do spraw Służby Bezpieczeństwa,
  h) słuchacza na kursach Służby Bezpieczeństwa, organizowanych przez jednostki i szkoły wchodzące w skład Ministerstwa Spraw Wewnętrznych;

Będą wyjątki

Ważny fragment ustawy dotyczy tego, kogo represja nie będzie dotyczyła. Otóż okazuje się, że tych, którzy udowodnią, że przed rokiem 1990, bez wiedzy przełożonych, podjęły współpracę i czynnie wspierały osoby lub organizacje działające na rzecz niepodległości Państwa Polskiego.

W tej sprawie – jak pisze projektodawca – środkiem dowodowym może być w szczególności wyrok skazujący, choćby nieprawomocny, za działalność polegającą na podjęciu, bez wiedzy przełożonych, czynnej współpracy z osobami lub organizacjami działającymi na rzecz niepodległości Państwa Polskiego w okresie służby na rzecz totalitarnego państwa.

Obniżenie rent i emerytur wojskowych dotyczyć ma zarówno byłych żołnierzy, jak i ich rodzin pobierających choćby renty z tytułu śmierci żołnierza lub jego inwalidztwa. Jak czytamy w projekcie ustawy, wysokość renty inwalidzkiej nie może być wyższa niż miesięczna kwota przeciętnej renty z tytułu niezdolności do pracy wypłaconej przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych.

W pierwotnych założeniach ustawa miała wejść w życie już 1 stycznia 2017 r. Tak się jednak nie stało, choć jej projekt, według informacji z  3.09.2019, nadal pozostaje w Sejmie.

Miażdżące opinie prawne

Opinie prawne Biura Analiz Sejmowych dotyczące projektu omawianej ustawy są dla niej miażdżące. Czytamy w niej m.in.:

„Zaproponowane w projekcie ustawy rozwiązania sprawiają, że system zaopatrzenia emerytalnego w rękach władzy ustawodawczej, staje się narzędziem represji w imię sprawiedliwości, wymierzanych poza władzą sądowniczą, co budzi wątpliwości” (…)

„Wątpliwości budzi przyjęcie założenia, że służba w określonej jednostce zostaje pozasądowo uznana, jako samodzielne i wyłączne kryterium różnicowania wysokości świadczeń emerytalno-rentowych. Wątpliwości może budzić jednakowe pozasądowe sankcjonowanie wszystkich uprawnionych, z racji miejsca pracy, bez związku z indywidualną oceną, tj. bez względu na np. okres służby, rzeczywiste działanie, czy też późniejsze zasługi. Wątpliwości budzi również traktowanie okresu indywidualnej pracy, niezależnie od jej charakteru i zajmowanego stanowiska, jak i okresu, w latach 1944-1990 w ustawowo wskazanych instytucjach, gorzej od okresu nieskładkowego w systemie FUS (dla okresów nieskładkowych współczynnik procentowego podstawy wymiaru emerytury za każdy rok wynosi 0,7%)” (…)

„W efekcie ma to przynieść oszczędności dla finansów publicznych w kwocie 193,37 mln zł” (…)

„Odbiór społeczny proponowanej regulacji byłby prawdopodobnie bardzo zróżnicowany. Przykład tzw. ustawy dezubekizacyjnej, czyli obniżenia świadczeń emerytalnych funkcjonariuszom aparatu bezpieczeństwa, niebędących żołnierzami, który spotkał się z pozytywną oceną zaledwie 1% respondentów CBOS, sugeruje, że proponowane w projekcie ustawy rozwiązanie może być postrzegane negatywnie” (…)

„Wprowadzenie proponowanych rozwiązań mogłoby być postrzegane również jako naruszenie zasady zaufania do państwa i stanowionego prawa, a także mieć negatywny wpływ na wizerunek zawodowej służby wojskowej, jako służby państwu, niezależnej od polityki” (…)