Z cyklu porady prawne, dziś o groźbie karalnej. Groźba karalna jako występek podlegający sankcji maksymalnej w postaci dwóch lat bezwzględnego pozbawienia wolności.

Groźba karalna jako przestępstwo została ujęta w art. 190 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (Dz. U. Nr 88, poz. 553; tekst jednolity z dnia 20 lipca 2018 r., Dz. U., poz. 1600, dalej jako k.k.). Wskazany występek polega na grożeniu innej osobie popełnieniem przestępstwa na jej szkodę lub szkodę osoby najbliższej, jeżeli groźba wzbudza w zagrożonym uzasadnioną obawę, że będzie spełniona.Przedmiotowy czyn zabroniony podlega sankcji karnej w postaci grzywny, kary ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat dwóch. Ściganie niniejszego występku następuje na wniosek pokrzywdzonego.

Na wstępie należy wskazać, że zgodnie z postanowieniem Izby Karnej Sądu Najwyższego z dnia 5 grudnia 2017 r. w sprawie o sygn. akt III KK 251/17 „dla realizacji znamion przestępstwa z art. 190 § 1 k.k. nie jest wymagane, aby sprawca miał rzeczywiście zamiar wykonać groźbę lub by podjął jakiekolwiek działania zmierzające do natychmiastowego spełnienia swej groźby. Wystarczy wykazać, że groźba, subiektywnie, a więc w odbiorze osoby zagrożonej, wywołała obawę jej spełnienia, a następnie fakt ten należy zweryfikować, poprzez obiektywne stwierdzenie, czy zagrożony, istotnie mógł w danych okolicznościach, w ten sposób, odebrać tę groźbę. Nadto groźba popełnienia przestępstwa nie musi być niezwłocznie spełniona i może ona odnosić się do zachowania, którego spełnienie ma nastąpić w przyszłości. Przepis art. 190 § 1 k.k. nie zawiera bowiem wymogu równoczesności zaistnienia możliwości”.

Tytułem egzemplifikacji groźby karalnej należy wskazać, że „zbyt bliskie podjeżdżanie do pokrzywdzonych z jednoczesnym zwiększaniem obrotów silnika, gwałtowne hamowanie lub przyśpieszanie oraz robienie tzw. kółek w pobliżu dzieci nie było normalnym zachowaniem uczestnika ruchu drogowego, ale – realizowaniem znamion groźby w rozumieniu art. 190 § 1 k.k., tj. zapowiedzi popełnienia przestępstwa (uszkodzenia ciała) na szkodę adresata”. Tego rodzaju przykład pojawia się na kanwie wyroku Izby Karnej Sądu Najwyższego z dnia 3 kwietnia 2008 r. w sprawie o sygn. akt IV KK 471/07.

Podobnie sentencja wyroku Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 28 października 2013 r. – wydanego w sprawie o sygn. akt II AKa 199/13 sprowadza się do wskazania stanu faktycznego kwalifikującego się do zastosowania normy z art. 190 k.k. We wzmiankowanym orzeczeniu zauważono bowiem, iż „groźba jako znamię przestępstwa rozboju stanowi groźbę karalną określoną jako odrębne przestępstwo z art. 190 § 1 k.k. Dla dokonania rozboju, a w szczególności do wystąpienia znamienia groźby, nie jest konieczne jej werbalizowanie. Może ona być formułowana w sposób konkludentny przez zachowanie sprawcy. Możliwe jest, że sprawcy otaczają pokrzywdzonego idącego ulicą, zatrzymują go i przeszukują, a następnie zabierają mu pieniądze czy wartościowe przedmioty, a wszystko to przebiega bez słów, lecz pokrzywdzony poddaje się temu z obawy o pobicie w razie oporu. W rozpoznawanej sprawie oskarżeni uderzyli samochodem w motorower pokrzywdzonego, próbowali w czasie jazdy chwycić go za rękę, a w końcu zajechali mu drogę, przez co zjechał do rowu i upadł. Sąd trafnie uznał, że działania te stanowiły groźbę natychmiastowego użycia przemocy, bo znajdowały się na pograniczu przemocy, choć uderzenie samochodu w motorower nastąpiło bez kontaktu z pokrzywdzonym, który nim kierował, to przecież kierujący jednośladem stanowi swoistą całość z pojazdem znajdującym się w ruchu. Wprawdzie pokrzywdzony zachował równowagę po uderzeniu samochodem w koło motoroweru, ale po zajechaniu mu drogi zjechał do rowu i przewrócił się, co pozwoliło sprawcom na zabranie pojazdu”.

W aspekcie dyspozycji art. 190 § 2 k.k. należy podnieść, że zgodnie z treścią art. 12 § 1 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks postępowania karnego (Dz. U. Nr 89, poz. 555, tekst jednolity z dnia 15 września 2017 r., Dz. U. poz. 1904) w sprawach o przestępstwa ścigane na wniosek, postępowanie z chwilą złożenia wniosku toczy się z urzędu, czyli jest publiczno-skargowym. W tej sytuacji do prowadzenia postępowania sądowego wymagane jest wniesienie skargi nie przez jakiegokolwiek oskarżyciela, lecz jedynie takiego oskarżyciela, który posiada określoną przepisami prawa legitymację do złożenia skargi, w tym przypadku w sprawie o przestępstwo z art. 190 § 1 k.k. O powyższym traktuje wyrok Izby Karnej Sądu Najwyższego z dnia 31 lipca 2001 r. w sprawie o sygn. akt II KKN 220/01.

W doktrynie prawnokarnej podnosi się, że przedmiotem ochrony w przypadku przestępstwa groźby karalnej jest wolność człowieka przed obawą popełnienia przestępstwa na jego szkodę lub szkodę osoby mu najbliższej – J. Kosonoga, Komentarz do art. 190 k.k., [w:] R. Stefański, Kodeks karny. Komentarz, Warszawa 2018 r., system informacji prawnej – Legalis.

Warto jednocześnie zauważyć, iż brzmienie tego przepisu nie uległo zmianie począwszy od dnia wejścia w życie obecnego k.k., tj. od 1 września 1998 r. (aktualny k.k. uchwalono 6 czerwca 1997 r.).

Art. 190 k.k. został umieszczony w rozdziale XXIII zatytułowanym „przestępstwa przeciwko wolności” (art. 189 k.k. – 193 k.k.).