Wizerunek Mussoliniego i Hitlera, a także stworzonych przez nich reżimów zlały się ze sobą do tego stopnia, że twórca faszyzmu zniknął w cieniu Führera, uznany za jego nieudane wcielenie albo wręcz komiczną kopię. Tymczasem to właśnie władza Mussoliniego miała o wiele bardziej totalny charakter, a stworzony przez niego system był całkowicie zależny od jednego, owładniętego manią wielkości dyktatora.

Można sobie wyobrazić ideologię nazistowską, jej zbrodnie i rytuały bez Hitlera. Komunistyczny terror istniał zarówno przed, jak i po Stalinie. Trudno jednak wyobrazić sobie faszyzm bez Mussoliniego – twórcy mitologii, stanowiącego jednocześnie jej ucieleśnienie.

Zbrodniarze, którzy znajdowali się w bliskim otoczeniu Hitlera – Göring, Goebbels, Himmler, i wielu innych – mieli własny charakter, ściśle określony zakres władzy, a czasem nawet cieszyli się osobistymi sukcesami. Stalin przeprowadzał kolejne czystki na szczytach władzy i niszczył prawdziwych albo urojonych rywali, ale w dniu jego śmierci nadal żył Beria i wielu mu podobnych. Tymczasem całe otoczenie Mussoliniego stanowiło jedynie blade tło dla dyktatora, który sprawował pełnię władzy i bez namysłu wprowadzał w życie najmroczniejsze wizje, jakie podsuwała mu wyobraźnia. Mussolini sam obsadzał najwyższe stanowiska w państwie i wymieniał urzędników na każdym szczeblu, mógł wedle uznania zmieniać konstytucję i dla kaprysu wywoływał wojny, okupione hekatombą ofiar.

Fscynująca biografia Mussoliniego autorstwa Görana Hägga pt. „Mussolini. Butny faszysta” to wnikliwe studium opętania władzą, rzucające nowe światło na postać włoskiego dyktatora, a zarazem piąta biografia w monumentalnej serii Oblicza Zła.

Göran Hägg (ur. 1947) – szwedzki pisarz i wybitny publicysta, autor kilkudziesięciu książek poświęconych historii, historii literatury, a także powieści. Absolwent uczelni wyższych w Sztokholmie i Uppsali oraz wykładowca na Uniwersytecie w Sztokholmie.