Czy zastanawialiśmy się kiedyś dlaczego istnieją wirusy komputerowe? Do czego służą? Jakie niosą ze sobą zagrożenia? Jak się przed nimi bronić?

Teorię wirusa komputerowego przedstawił w 1949 r. John von Neumann, który stwierdził, że program może się sam powielać, a co za tym idzie samodzielnie funkcjonować. Jednak pierwszy działający wirus na system Unix powstał pięć lat później. Przełom przyniosły jednak inne przedsięwzięcia, dające rewolucje wśród ataków złośliwym kodem na komputery PC.

Wszystko zaczęło się od powstania sieci pomiędzy komputerami, której początki sięgają roku 1969. Ewoluowała ona w kolejnych latach pod nazwą Internet, stając się niekomercyjnym sposobem porozumiewania się, jak również sięgania po informacje z całego świata za pomocą komputerów. Wśród tej rozwojowej koncepcji internetu pojawiły się również wirusy uprzykrzające życie użytkownikom komputerów. Pierwszy wirus komputerowy pojawił się w wojskowej sieci ARPNET w 1970 roku. Jednak podwaliny infekowania komputerów PC zapoczątkował program ©Brain. Jak do tego doszło?

Cofnijmy się więc w czasie o jakieś 27 lat, czyli do roku 1986, gdzie w jednym z pakistańskich miast dwaj bracia Lahore – Basit i Amdżad Farooq Alvi zaprogramowali pierwszego wirusa infekującego dyskietki, który potrafił się ukrywać. Zadaniem złośliwego kodu miało być wywołanie paniki wśród użytkowników pecetów, sprawdzenie jak skuteczne może być atakowanie programu komputerowego innym złośliwym programem i zabezpieczeniem przed nielegalnym kopiowaniem programu. W pierwszym, z utworzonych tego typu szkodliwym programem, był umieszczony komunikat typu: „Strzeż się tego WIRUSA …. Skontaktuj się z nami, by się zaszczepić…” W podanym komunikacie znajdował się również numer telefonu, na który dzwonili przerażeni użytkownicy komputera aby zdobyć „szczepionkę”, co skutkowało odcięciem ich linii telefonicznych. Jednak wirus, który powstał, o nazwie ©Brain, nie miał szkodzić, lecz dać nauczkę wszystkim użytkownikom, którzy nielegalnie kopiowali pomysł programu medycznego pakistańskich braci.

Na przełomie lat wirusy komputerowe przechodziły rozmaitą ewolucję, do roku 1995 powstawały podobne wirusy infekujące sektor rozruchowy dysków twardych i powodujące spowolnienie pracy komputera, lecz duża część wirusów nie wymuszała znaczących uszkodzeń. Kolejne złośliwe programy, które powstawały, były coraz bardziej złożone, niebezpieczne, utrudniające pracę przy komputerze itp. Takie wirusy – to między innymi makrowirusy, które wykorzystywały luki w starszych systemach operacyjnych, jednym z nich był wirus Melissa z 1999 r., który zapoczątkował erę robaków e-mailowych.

W wyniku rozpowszechnienia poczty elektronicznej, zapoczątkowaną przez firmę Brain NET, powstawały też wirusy przenoszące się za pomocą wiadomości e-mail. Jednym z najbardziej znanych tego typu był wirus o nazwie ILOVEYOU wykryty w 2000 r., który wprowadzał wiele niebezpiecznych zmian w systemie operacyjnym użytkownika oraz automatycznie rozsyłał się do innych osób zapisanych w skrzynce pocztowej, zwany też był łańcuszkiem szczęścia.

Przykłady można mnożyć jak również i wirusy. Coraz częściej złośliwy kod tworzony jest w celach zarobkowych, oszustwach i kradzieżach. Wirusy mogą ukrywać się przez wiele lat w naszym oprogramowaniu, pobierając prywatne informacje. Wirusy dostają się również na urządzenia mobilne takie jak telefony komórkowe. Wykorzystując naszą nieuwagę i niewiedzę powodują niszczycielską działalność wśród oprogramowania różnego pokroju, począwszy od systemu Windows, ponieważ najwięcej wirusów powstało w oparciu właśnie o ten system operacyjny. Największym jednak niebezpieczeństwem jest oprogramowanie używane do sabotażu, gdzie wykorzystywane były przenośne pamięci, aby wirus mógł zaatakować duże ośrodki przemysłowe.

Współcześnie powstaje coraz to więcej centrów komputerowych przeznaczonych do wykrywania i neutralizowania szkodliwego kodu, w oparciu o już istniejące wirusy, jak i nowo powstałe. Większość z tego oprogramowania przeznaczona jest na systemy operacyjne z rodziny Windows. Powstają coraz to lepsze, wydajniejsze i dokładniejsze programy antywirusowe darmowe i płatne. Mają chronić one na bieżąco przed atakami wirusów oraz wykrywać już zagnieżdżone złośliwe oprogramowanie w systemie.

Chciałbym jeszcze wspomnieć o mało znanym systemie operacyjnym takim jak Linux, którego struktura programowa znacząco odbiega od tych z rodziny Windows. Linux o tyle jest bezpieczny, ponieważ jest mało popularny. Powstało na niego zaledwie kilkadziesiąt wirusów, co klasyfikuje go jako jeden z najbardziej bezpiecznych, jak na razie, systemów operacyjnych.

Współcześnie liczba wirusów wciąż wzrasta, na przestrzeni 27 lat powstało ponad 50 mln wirusów i liczba ciągle rośnie. Systemy operacyjne są cały czas narażone na ataki ze strony złośliwego oprogramowania, przed którym nie ma skutecznej obrony. Wciąż trwa walka pomiędzy ludźmi, wykorzystując przy tym komputery. Jedni walczą o pieniądze, inni o idee, a jeszcze inni chcą w spokoju korzystać z dobrodziejstw internetu. Jedynym sposobem zminimalizowania ataków przez szkodliwe oprogramowanie jest rozwaga, dobry program antywirusowy i system operacyjny.

Szymon Bielak